واکاوی جلوه‌های اخلاق اسلامی در سازمان: پژوهشی مبتنی بر تحلیل مضمون در نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مدیریت منابع انسانی، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استاد گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

10.22034/jipas.2020.249111.1104

چکیده

پیامدها و نتایج مثبت عمل به اصول اخلاقی در سازمان‌ها باعث شده که ضرورت اخلاق در محیط کار به مسئله‌ای غیرقابل انکار تبدیل شود. از آن‌جا که تعریف اخلاق و اصول اخلاقی متأثر از بینش و مکتب فکری است، رویکرد اسلامی به سازمان و مدیریت نیز چارچوب خود را در زمینه اصول اخلاقی حاکم بر سازمان دارد. برای شناخت این چارچوب لازم است به منابع دینی اعمّ از آیات و روایات مراجعه کرد. در میان این منابع، کتاب شریف نهج‌البلاغه ویژگی‌های منحصر به فردی دارد. لذا در پژوهش حاضر، برای کشف جلوه‌های اخلاق اسلامی در سازمان، با استفاده از روش تحلیل مضمون به این منبع مراجعه شده‌است. در این پژوهش، 14 مضمون اصلی و 41 مضمون فرعی شناسایی شده که در شش دستة اخلاق در مدیریت، اخلاق در عملکرد کارکنان، اخلاق در تعامل با رقبا، اخلاق در تعامل با هم‌پیمانان و  اخلاق در تعامل با ارباب‌رجوع و مخاطبان دسته‌بندی شده‌اند. تعهد اخلاقی، روحیه خدمت‌گزاری و مردم‌داری، نگرش غیرمادی به مقام، عدالت، صداقت و حفظ عزت کارکنان در بعد مدیریت، کنترل درونی بر اساس تقوا، عزت‌مندی در برابر مافوق و زیردستان برای مدیر به منزله فرزند برای پدر در بُعد عملکرد کارکنان، توجه به حلال بودن مال و کسب روزی از طریق جلب رضایت خدا در بُعد مالی، رقابت سالم در بعد تعامل با رقبا، جلب رضایت مردم در تعامل با مخاطبان و پایبندی به تعهدات در تعامل با هم‌پیمانان، مضامین اصلی پژوهش می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Exploring the Manifestations of the Islamic Ethics in Organization: A Research Based on Thematic-Analysis Methodology in Nahj Al-Balaghah

نویسندگان [English]

  • Zeinab Shahsavari 1
  • Ali Asghar Pourezzat 2
1 MA of Human Resource Management, Public Administration Department, Faculty of Management, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Professor, Public Administration Department, Faculty of Management, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The positive consequences and outcomes of ethical behavior have resulted in the necessity of ethics in workplace and it has become an undeniable issue. Since the definition of ethics and ethical principles is affected by insights and doctrines, Islamic approach to organization and management has its own framework in the area of ethical principles in organizations. To understand this framework, it is necessary to refer to religious sources, including Quran verses and hadiths. Among these sources, Nahj Al-Balaghah has unique characteristics. So in this study, using the method of content analysis, it has been referred to this source to discover the effects of Islamic ethics on the organization. Therefore, 14 main themes and 41 sub-themes have been identified. These themes are categorized into 6 categories including ethics in management, ethics in employees’ performance, and ethics in interactions to competitors, ethics in interactions with allies, ethics in interaction with clients. The main themes of the study are ethical commitment, the desire to serving to people, immaterial attitude towards the position, justice, honesty and maintaining the dignity of the employees, internal control based on Taghva, respect to superiors, respect to subordinates by manager as a child for the father, attention to legitimacy of wealth and earning, gaining wealth by gaining God’s approval, correct competition with competitors, gaining people satisfaction, and adhering to commitments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahj Al-Balaghah
  • Ethics
  • Islamic Organization
  • Ethics-Oriented Organization
  • Thematic Analysis

مراجع

قرآن کریم.
نهج‌البلاغه(1387) ترجمة محمد دشتی. قم: موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمومنین.
اسلامی، محمدتقی (1396). چیستی و چرایی اخلاق مدیریت. اخلاق‌پژوهی، سال 1، شماره 3، 68-51.
بیک‌زاد، جعفر، صادقی، محمد، کاظمی قلعه، روح‌الله (1389). اخلاق حرفه‌ای ضرورت اجتناب‌ناپذیر سازمان‌های امروزی. عصر مدیریت، سال 4، شماره 16 و 17، 63-58.
پورعزت، علی‌اصغر، پورمجرب، گل‌آرا، زارعی، حسن، یزدانی، حمیدرضا (1398). طراحی الگوی ارزیابی رفتار اخلاقی در سازمان‌های ایرانی در پرتو نهج‌البلاغه. اخلاق وحیانی، سال 7، شماره 2، 70- 39.
پورعزت، علی‌اصغر (1393). مدیریت ما. تهران: بنیاد نهج‌البلاغه.
رهبر، احسان (1391). مفهوم‌پردازی سازمان‌های ایمان‌محور و بررسی نقش آن‌ها در توسعه خدمات اجتماعی: تبیین نقش عقلانیت هنجاری. دو فصلنامه علمی تخصصی اسلام و مدیریت، سال 1، شماره 1، 104-79.
عابدی جعفری، حسن، تسلیمی، محمد سعید، فقیهی، ابوالحسن، شیخ‌زاده، محمد (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی، سال 5، شماره 2، 198-151.
عباسی، منصوره، فیضی، طاهره (1392). سازمان اخلاقی و تأثیر آن بر مسئولیت اجتماعی سازمان در ستاد وزارت جهاد کشاورزی. فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت فرهنگ سازمانی، سال 11، شماره 2، 33-54.
مصباح یزدی، محمدتقی (1390). انسان‌سازی در قرآن. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی (1392). فلسفه اخلاق. تهران: صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر (1390). پیام امام امیر المومنین. قم: انتشارات علی‌ابن‌ابیطالب.
 Arshad, S. (2014). Moderating impact of educational level on religiosity as an antecedent of ethical behavior. Journal of Business and Management, 16(1), 82-88.
Aydemir, M., & Egglmez, O. (2010). The relationship between the religiosity and the ethical attitudes of managers: An empirical study. International Symposium on Sustainable Development, 3(6), 71-84.
Aydemir, M., Goksu, A., & Obralic, M. (2009). The impacts of religiosity on the ethical attitudes of the prospective managers. International Symposium on Sustainable Development, Sarajevo, 100-104.
Baker, T., Hunt, T., & Andrews, M. (2006). Promoting ethical behavior and organizational citizenship behaviors: The influence of corporate ethical values. Journal of Business Research, 59(1), 840-857.
Grigoropoulos, J. (2019). The role of ethics in 21st century organizations .Progressive Education, 15(2), 167-175.
Hejase, A. J., & Beyrouti, N. (2013). Business ethics and religion in the financial business. Journal of Business & Management, 1(2), 72-111.
Lupuleaca, Z.-L., Lupuleaca, S., & Rusu, C. (2012). Changing ethical behavior in times of economic crisis in organizations. Procedia Economics and Finance, 3(1), 921-927.
Nkeobuna, J. (2019). Business ethics and its efecct on organizational sustainability .Social Siences Studies, 5(2), 119-131.
Saat, M., Porter, S., & Woodbine, G. (2009). Does religiosity influence ethical sensitivity? An investigation on malaysian future accountants. Malaysian Accounting Review, 8(2), 17-42.
Sait Dinc, M., & Aydemir, M. (2014). The effects of ethical climate and ethical leadership on employee attitudes: Bosnian case. International Journal of Management Sciences, 2(9), 391-405.
Schwartz, M.S. (2013). Developing and sustaining an ethical corporate culture: The core elements. Business Horizons, 56(1) , 39-50.
Serrat, O. (2011). Moral courage in organizations. Available at: https://link.springer.com/chapter/10.1007%2F978-981-10-0983-9_55 (02/04/2020)
Shafique, I. (2013). Discovering the effect of organizational ethical climate on knowledge management. Management and Administrative Sciences Review, 2(3), 304-321.
Thomas, T., Schermerhorn, J., & Dienhart, J. (2004). Strategic leadership of ethical behavior in business. Academy of Management Executive, 18(2), 56-66.
Trevino, L., Weaver, G., & Reynolds, S. (2006). Behavioral ethics in organizations: A review. Journal of Management, 32(6), 951-990.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 11 فروردین 1399
  • تاریخ بازنگری: 14 خرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 19 خرداد 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار