شناسایی معیارهای ارزیابی شفافیت در مجلس شورای اسلامی

مرتب, یحیی; یاوری, وحید

doi:10.22034/jipas.2021.294315.1197

شناسایی معیارهای ارزیابی شفافیت در مجلس شورای اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری مدیریت دولتی، گرایش تصمیم‌گیری و خط‌مشی‌گذاری عمومی، مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، تهران، ایران.

² استادیار گروه مدیریت دولتی دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

10.22034/jipas.2021.294315.1197

چکیده

مجلس شورای اسلامی اصلی‌ترین نهاد تقنین، وضع‌ خط‌مشی‌ها و همچنین نظارت بر قوانین در جمهوری اسلامی ایران است. وجود ناکارآمدی‌ها و تصویب قوانین متعارض و ناکارآمد در نظام قانون‌گذاری کشور نشان از آن دارد که بسیاری از عوامل دخیل در قانون‌گذاری از چشم مردم و خبرگان جامعه مخفی می‌ماند. ایجاد شفافیت در مجلس شورای اسلامی موجب می‌شود تا نظارت مردم بر عملکرد نمایندگانشان بالاتر رود، نمایندگان پاسخگو باشند، فساد کاهش یابد و به تبع، کارایی مجلس شورای اسلامی افزایش یابد. همچنین نبود ابزاری جامع برای ارزیابی شفافیت همه‌جانبه مجلس شورای اسلامی موجب شده است که شناخت این مسئله تنها به مؤلفه‌هایی جزئی محدود شود. هدف این پژوهش شناسایی معیارهای ارزیابی شفافیت مجلس شورای اسلامی است. در این پژوهش با بررسی تجربیات جهانی و گردآوری مؤلفه‌های شفافیت پارلمانی، چارچوب جامعی ساخته شد و در اختیار گروه کانونی با حضور دوازده نفر از خبرگان این حوزه قرار گرفت. برای تعمیق یافته‌ها و تکمیل چارچوب ارزیابی، با هفت نفر از دیگر خبرگان مصاحبه شد و پس از تحلیل مصاحبه‌ها به روش تحلیل مضمون، چارچوب نهایی ارزیابی شفافیت مجلس شورای اسلامی با 12 بعد و 108 مؤلفه به دست آمد. شفافیت در عملکرد نمایندگان، شفافیت در اطلاعات تعارض منافع نمایندگان، شفافیت کمیسیون‌ها، شفافیت فراکسیون‌ها، شفافیت صحن علنی، شفافیت طرح‌ها، شفافیت لابی‌گری، شفافیت امور اداری مجلس، شفافیت انتخابات مجلس، شفافیت نهادهای مرتبط با مجلس، مشارکت شهروندان و کیفیت اطلاعات مجلس، ابعاد اصلی چارچوب نهایی تشکیل شده جهت ارزیابی شفافیت مجلس شورای اسلامی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identifying Transparency Assessment Criteria for Islamic Parliament of Iran

نویسندگان [English]

Yahya Morattab ¹
Vahid Yavari ²

¹ Ph.D. Student of Public Administration, Institute for Management and Planning Studies, Tehran, Iran.

² Assistant Professor, Public Administration Department, Islamic Studies and Management Faculty, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The Islamic Consultative Assembly is the main legislative, and policy-making body, and considered the most important body supervising laws in the Islamic Republic of Iran. Inefficiencies and the adoption of conflicting and inappropriate laws in the country's legislative system show that many factors involved in legislation remain hidden from the eyes of the public and experts. Creating transparency in the Islamic Consultative Assembly will increase people's control over the performance of their representatives, hold them accountable, reduce corruption, and consequently, increase the efficiency of the Islamic Consultative Assembly. Also, the lack of a comprehensive measure to assess the multidimensional transparency of Iran's Parliament has led to a narrow recognition of the issue. This study aims to identify the criteria for assessing the transparency of the Islamic Consultative Assembly. By reviewing global experiences and collecting the components of parliamentary transparency, a comprehensive framework was designed and provided to a focus group with twelve experts. For articulating the findings and completing the assessment framework, seven other experts were interviewed. After analyzing the interviews using content analysis methodology, the final framework for assessing the transparency of the Islamic Consultative Assembly with 12 dimensions and 108 components was obtained. Transparency in MP's performance, MP's conflicts of interest, committees, parliamentary groups, plenary sessions, bills, lobbying, parliamentary administration, parliamentary elections, parliamentary institutions, citizen participation, and quality of parliamentary data are the main dimensions of the final framework designed to assess the transparency of the parliament.

کلیدواژه‌ها [English]

Islamic Parliament of Iran
Transparency
Assessment Criteria
Public Surveillance

مراجع

الماسی، مجید،‌ مرتب، یحیی، علیزاده، محمدرضا (1397). شفافیت 1. شفافیت آراء نمایندگان پارلمان. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. قابل دسترسی در http://rc.majlis.ir/fa/report/show/1109396 (20/6/1400).

بهرامی، محمدباقر، اکبرزاده، فریدون، شهابی، روح‌الله، جلال‌پور، شیوا (1399). نقش شفافیت آراء نمایندگان در کارآمدی فرایند قانون‌گذاری پارلمان‌های اتحادیه اروپا، انگلستان، ایتالیا و ایران. فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، سال 13،‌ شماره 50، 71–101.

دلاورپور اقدم، مصطفی (1394). پارلمان و حقوق شهروندی (1) شیوه‌های نظارت همگانی بر فعالیت نمایندگان. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. قابل دسترسی در http://rc.majlis.ir/fa/report/show/956628 (20/6/1400).

دهخدا، علی‌اکبر (1372). لغت‌نامه دهخدا. تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.

سعید، پدرام، رحمانی‌زاده دهکردی، حمیدرضا (1381). شفاف‌سازی و پاسخگویی در نهادهای رسمی. مجلس و راهبرد، سال 9، شماره 36، 85-96.

شعبانی، قاسم (1391). حقوق اساسی و ساختار حکومت جمهوری اسلامی. تهران: انتشارات اطلاعات.

شفافیت برای ایران (1395). نقشه شفافیت مجلس شورای اسلامی. قابل دسترسی در https://b2n.ir/s94432 (20/6/1400).

عابدی جعفری، حسن، تسلیمی، محمدسعید، فقیهی، ابوالحسن، شیخ‌زاده، محمد (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی، سال 5، شماره 2، 151-198.

عبدالحسین‌زاده، محمد، ثنائی، مهدی (1394). تبیین مفهوم و کاربرد شفافیت در عرصه حکمرانی و اداره امور دولتی. نخستین کنفرانس ملی مدیریت دولتی ایران. تهران، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران. قابل دسترسی در https://civilica.com/doc/531146 (20/6/1400).

عمید، حسن (1381). فرهنگ فارسی عمید. تهران: انتشارات دانشگاه امیرکبیر.

مرتب، یحیی، کشافی‌نیا، وحید، عباسی، مصطفی، واثقی، محمد، فلاحیان، مهدی (1399). تعارض منافع در بخش عمومی. تهران: انتشارات شفافیت و پیشرفت.

هاشمی،‌ سید محمد، عدالت‌جو، اعظم (1390). مطالعه تطبیقی نظارت بر انتخابات پارلمان در ایران و انگلستان، فصلنامه تحقیقات حقوقی آزاد، سال 4، شماره 11، 199-243.

یاوری، وحید (1391). طراحی چهارچوب مفهومی مدیریت عملکرد سازمانی برای سازمان اوقاف و امور خیریه. پایان‌نامه منتشرنشده دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی.

یاوری، وحید، مرتب، یحیی (1395). بررسی چگونگی کارآمدسازی پایش و نظارت بر خیریه‌ها مبتنی بر رویکرد شفافیت. اولین همایش ملی خیر ماندگار (مطالعه و ارزیابی امور خیر در ایران). تهران، بنیاد خیریه آلاء، قابل دسترسی در https://civilica.com/doc/624194 (20/6/1400).

African Commission on Human, & Peoples' Rights. (2002). Declaration of Principles on Freedom of Expression in Africa. African Commission on Human and Peoples' Rights.

Asian Developement Bank. (1995). Governance: Sound Development Management. Available at https://www.adb.org/documents/governance-sound-development-management (2021/9/11).

Balkin, J. M. (1999). How mass media simulate political transparency. Journal for Cultural Research, 3(4), 393-413.

Beetham, D. (2007). Parliament and democracy in the twenty-first century: A guide to good practice. Geneva: Inter-Parliamentary Union. Available at https://www.ipu.org/resources/publications/handbooks/2016-07/parliament-and-democracy-in-twenty-first-century-guide-good-practice (2021/9/11).

Bellver, A., & Kaufmann, D. (2005). Transparenting transparency: Initial empirics and policy applications. Transparency & Integrity Conference. International Monetary Fund (IMF). Available at https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.808664 (2021/9/11).

Bobonis, G. J., Gertler, P. J., Gonzalez-Navarro, M. & Nichter, S. (2019). Government transparency and political clientelism: Evidence from randomized anti-corruption audits in Brazil. Caracas: CAF. Available at http://scioteca.caf.com/handle/123456789/1463 (2021/9/11).

Center for Research Transparency and Accountability (CRTA). (2014). Parliamentary Openness Index: Serbia & Region. Available at https://crta.rs/wp-content/uploads/2018/03/Parliamentary-Openness-Index-Serbia-and-the-Region-2014.pdf (2021/9/11).

Center for Research Transparency and Accountability (CRTA). (2016). Parliamentary Openness Index: Serbia & Region. Available at https://crta.rs/en/index-of-parliamentary-openness-serbia-and-region-2016 (2021/9/11).

Center for Research Transparency and Accountability (CRTA). (2017). Parliament Openness in the Region and in Serbia in 2017: Recommendations for the Improvement of the Current State Available at http://crta.rs/wp-content/uploads/2018/11/CRTA-Parlament-in-the-region-and-in-Serbia-2018.pdf (2021/9/11).

Center for Research Transparency and Accountability (CRTA). (2018). Parliament Openness in the Region and in Serbia in 2018: Recommendations for the Improvement of the Current State. Available at https://crta.rs/en/parliamentary-openness-in-serbia-and-in-the-region-in-2018 (2021/9/11).

Drabek, Z., & Payne, W. (2002). The impact of transparency on foreign direct investment. Journal of Economic Integration, 17(4), 777-810.

Heald, D. A. (2006). Varieties of transparency. In Transparency: The Key to Better Governance?: Proceedings of the British Academy 135 (pp. 25-43). United Kingdom: Oxford University Press.

Holzner, B., & Holzner, L. (2006). Transparency in global change: The vanguard of the open society University of Pittsburgh Press.

Jędrzejowska, I. (2012). Democratic scrutiny, transparency, and modalities of vote in the National Parliaments of the Member States and in the European Parliament. European Parliament. Availbale at http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/note/join/2012/462506/IPOL-AFCO_NT(2012)462506_EN.pdf (2021/9/11).

Jiménez González, J. L., & Albalate, D. (2018). Transparency and local government corruption: what does lack of transparency hide?. European Journal of Government and Economics, 7(2), 106-122.

Kassem, T. (2017). Assessment of the Role of Egypt's 2015 Parliament in Promoting Democracy and Good Governance. International Journal of Political Science, Law and International Relations (IJPSLIR), 7(4), 19-36.

Lafe, A. S., & Shahini, L. (2019). The impact of transparency in the fight against corruption. Mediterranean Journal of Social Sciences, 10(5), 47–53.

Mendel, T. (2005). Parliament and access to information: Working for transparent governance (No. 33639, pp. 1-87). The World Bank. Available at https://documents.worldbank.org/en/publication/documentsreports/documentdetail/704531468139797130/parliament-and-access-to-information-working-for-transparent-governance (2021/9/11).

Mandelbaum, G. A. (2012). Strengthening parliamentary accountability, citizen engagement, and access to information: A global survey of parliamentary monitoring organizations, Natinoal Democratic Institute & World Band Institute. Available at https://www.ndi.org/sites/default/files/governance-parliamentary-monitoring-organizations-survey-september-2011.pdf (2021/9/11).

Mitchell, R. B. (1998). Sources of transparency: Information systems in international regimes. International Studies Quarterly, 42(1), 109-130.

Oniani, G., Sajaia, L., Topouria, G., Tatanashvili, T., & Chikhladze, G. (2016). Benchmarking Analysis of Openness and Transparency of the Parliament of Georgia: Based on the Declaration of Parliamentary Openness. Transparency International Georgia. Available at: https://www.transparency.ge/en/post/report/benchmarking-analysis-performance-parliament-georgia-based-declaration-parliamentary-openness (2021/9/11).

OpeningPaliament.org. (2012). Declaration of parliamentary openness. Available at http://openingparliament.org/declaration (2021/9/11).

OpenParlData.org. (2016). Legislative Openness Data Explorer. Available at https://beta.openparldata.org (2021/9/11).

Park, H., & Blenkinsopp, J. (2011). The roles of transparency and trust in the relationship between corruption and citizen satisfaction. International Review of Administrative Sciences, 77(2). 254-274.

Parliamentiary Confederation of the Americas (COPA). (2011). The contribution of parliaments to democracy: Benchmarks for the parliaments of the Americas. Québec Secretariat of COPA. Available at: http://www.copa.qc.ca/eng/assembly/2011/documents/DOC-CDP-criteres-a-VF.pdf (2021/9/11).

Parsojo, E. (2009). Handbook on transparency and accountability of parliament. United Nations Development Program (UNDP) & House of Representatives of the Republic of Indonesia (DPR RI).

Transparency International. (2021). Transparency definition. Available at https://www.transparency.org/en/corruptionary/transparency (2021/9/11).

TransparenciaLegislativa. (2011). Índice latinoamericano de transparencia legislative. Available at: https://www.transparencialegislativa.org/indice/indice-2011 (2021/9/11).

TransparenciaLegislativa. (2014). Índice latinoamericano de transparencia legislative. Available at: https://www.transparencialegislativa.org/indice/indice-2014 (2021/9/11).

TransparenciaLegislativa. (2016). Índice latinoamericano de transparencia legislative. Available at: https://www.transparencialegislativa.org/indice/indice-2016 (2021/9/11).

TransparenciaLegislativa. (2018). Índice latinoamericano de transparencia legislative. Available at: https://www.transparencialegislativa.org/indice/indice-2018 (2021/9/11).

TransparenciaLegislativa. (2020). Índice latinoamericano de transparencia legislative. Available at: https://www.transparencialegislativa.org/indice-2020 (2021/9/11).

Transparency & Accountability Initiative. (2013). Open government guide. Available at https://www.transparency-initiative.org/reports/1741/open-government-guide (2021/9/11).

Transparency & Accountability Initiative. (2011). Right to Information: A guide to best practice in transparency, accountability and civic engagement across the public sector. Available at (https://www.transparency-initiative.org/wpcontent/uploads/2017/03/17-right-to-information1.pdf (2021/9/11).