بررسی نقش گرایش به‌ کارآفرینی و احساس تنهایی کاری مدیران بر رابطه بین استرس شغلی و فرسودگی شغلی آن‌ها (مورد مطالعه‌: وزارت دادگستری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مدیریت دولتی، گروه مدیریت دولتی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال، تهران، ایران.

2 دکتری مدیریت دولتی، حوزه پژوهش و فناوری، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران.

3 استادیار، گروه مدیریت دولتی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال، تهران، ایران.

10.22034/jipas.2021.282328.1175

چکیده

فرسودگی شغلی، یکی از عوامل اساسی در کاهش کارایی، از دست رفتن نیروی انسانی و ایجاد عـوارض جسمی و روانی به‌ویژه‌ در حرفه‌های خدمات انسانی به‌حساب می‌آید. هدف مطالعه حاضر دستیابی به درک عمیق‌تری از رابطه استرس شغلی با فرسودگی شغلی با ملاحظه نقش تأثیرگذار احساس تنهایی کاری و گرایش به کارآفرینی مدیران وزارت دادگستری است. جامعه آماری این پژوهش‌ شامل 300 نفر از مدیران عالی، میانی و عملیاتی وزارت دادگستری است که با استناد به جدول مورگان و روش نمونه‌گیری تصادفی ساده تعداد 169 نفر به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. در این مطالعه برای اندازه‌گیری متغیرها از چهار پرسشنامه معتبر استفاده شد. همچنین برای تجزیه ‌و تحلیل آماری اطلاعات جمع‌آوری‌ شده از مدل‌سازی معادلات ساختاری از نرم‌افزار Lisrel استفاده شد. نتایج تحلیل آماری پژوهش‌ نشان می‌دهد که استرس شغلی به‌عنوان عامل پیش‌بینی‌کننده قوی برای فرسودگی شغلی مدیران وزارت دادگستری تأئید شده است‌. همچنین بر اساس این یافته‌ها احساس تنهایی نقش میانجی معناداری در رابطه میان استرس شغلی و فرسودگی شغلی مدیران دارد. از طرف دیگر، گرایش به کارآفرینی توانسته است اثر استرس شغلی بر فرسودگی شغلی مدیران وزارت دادگستری را به‌طور منفی تعدیل‌‌ کند. این یافته‌ها را می‌توان آغازی برای پژوهش‌های‌ آینده با هدف‌ مطالعه تأثیر سایر عوامل روانشناسی سازمانی و تجربه کارآفرینانه بر فرسودگی شغلی مدیران دانست. با توجه با یافته‌های این پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که با توانمندسازی روانی مدیران در سطوح مختلف وزارت دادگستری به‌عنوان یک‌ نهاد پرتنش و تقویت ویژگی‌های کارآفرینانه در آن‌ها می‌توان مانع از فرسودگی شغلی، کاهش عملکرد و دل‌زدگی آن‌ها شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Impact of Entrepreneurial Orientation and Loneliness of Managers on the Relation between Job Stress and Job Burnout (Case study: Ministry of Justice)

نویسندگان [English]

  • Ghader Fakhimi Banafsheh Varagh 1
  • Akbar Shariatnia 2
  • Seyed Morteza Mousavi Moheb 3
1 MA of Public Administration, Public Administration Department, Islamic Azad University, Tehran North Branch, Tehran, Iran.
2 PhD of Public Administration, Department of Research & Technology, Kosar University of Bojnord, Bojnord, Iran.
3 Assistant Professor, Public Administration Department, Islamic Azad University, Tehran North Branch, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Burnout is one of the main factors in reducing efficiency, loss of human resources and causing physical and psychological consequences, especially in the human service professions. The aim of this study is to understand the relationship between job stress and burnout better, considering the role of job loneliness and entrepreneurial orientation of the managers in Iranian Ministry of Justice. The statistical population of this study includes 300 managers in top, middle, and operational level. According to Morgan table and simple random sampling method, 169 people were selected as the sample size. In this study, four valid questionnaires were used to measure the variables. Structural Equation Modeling in Lisrel was used to analyze the data. The results of the study show that job stress has been confirmed as a strong predictor of burnout of managers. As well, loneliness plays a significant mediating role in the relationship between job stress and burnout of managers. Moreover, the results show that the entrepreneurial orientation negatively moderated the effect of job stress on managers' burnout. These findings can help to improve the future research aimed at studying the impact of other psychological factors, and entrepreneurial experience on burnout in managers. According to the findings of this study, psychologically empowering managers at different levels of the Ministry of Justice, as a stressful institution, and strengthening entrepreneurial characteristics in them, prevent burnout, poor performance, and boredom.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Job Stress
  • Burnout
  • Job Loneliness
  • Entrepreneurial Orientation
آزادمرزآبادی، اسفندیار، غلامی فشارکی، محمد (1389). بررسی اعتبار و روایی پرسشنامه استرس شغلی. HSE مجله علوم رفتاری، سال 4، شماره 4، 297-291.
احدی، بهزاد، سیدعامری، میرحسن، منتظرعلیه، الهام، مجیدی، چالاک (1392). بررسی ارتباط کارآفرینی با استرس شغلی در کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان اردبیل. همایش دانشگاه کارآفرین؛ صنعت دانش‌محور، ایران: بابلسر، دانشگاه مازندران، قابل دسترسی در https://civilica.com/doc/217597 (26/2/1392).
احمدی، عبدالله، ایرانیان، سیدجواد، پارسانژاد، معصومه (1390). رابطه خلاقیت سازمانی و رضایت شغلی با استرس شغلی در بین کارکنان سازمان جهاد کشاورزی. فصلنامه تازه‌های روانشناسی صنعتی/سازمانی، سال 2، شماره 8، 84-71.
اسفندیاری، غلامرضا (1380). بررسی میزان فرسودگی شغلی کادر پرستاری شاغل در بیمارستان‌های سنندج در سال 1380. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان، سال 6، شماره 1، 35-31.
اشرفی‌ریزی، حسن، کاظم‌پور، زهرا (1390). بررسی عوامل استرس‌زای شغلی کتابداران شاغل در کتابخانه‌های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. مدیریت اطلاعات سلامت، سال 8، شماره 1، 49-41.
امیری، مجتبی، اسدی، محمود‌رضا، راغب، فاطمه (1390). بررسی وضعیت فرسودگی شغلی در میان کارکنان بانک و ارائه‌ ‌راه‌کارهای بهبود وضعیت آن. مدیریت بازرگانی، سال 3، شماره 1، 92-37.
بیانی، علی‌اصغر، سمیعی، رضا (1393). نقش استرش شغلی و فرسودگی شغلی بر سلامت روانی معلمان ابتدایی: آزمون یک مدل فرضی. آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران، سال 2، شماره 4، 321-312.
پارسامعین، کورش، ناظم، ‌فتاح (1389). ارتباط کارآفرینی و تعهد سازمانی با تحلیل‌رفتگی شغلی. تازه‌های روانشناسی صنعتی سازمانی، سال 1، شماره 3، 17-7.
پیرایش، رضا، حاتمی، فاطمه (1398). بررسی تأثیر فرسودگی و استرس شغلی بر رضایت شغلی کارکنان با نقش متغیر میانجی نظام جبران خدمات (‌مورد مطالعه: کارکنان دانشگاه زنجان).  توسعه مدیریت منابع انسانی و پشتیبانی، سال 8، شماره 4، 49-23.
جعفری نسرین، بخشی، احسان، مرادی‌علی، اسدی، حدیث، کلانتری، رضا، نادری، محمدرضا (۱۳۹۷). بررسی عوامل استرس‌زای شغلی و دموگرافیک مرتبط با افسردگی، استرس و اضطراب در کارکنان شبکه بهداشت و درمان شهرستان اسلام‌آباد غرب. سلامت و بهداشت، سال 9، شماره 4، 413-403.
حسینی، افضل‌السادات (1381). خلاقیت و رابطه آن با ویژگی‌های شخصیتی، هوش و سلامت روان. رشد معلم، سال 21، شماره 2، 29-26.
حسینی‌رحیم، سید‌محمد (1394). تحلیلی بر تأثیر استرس شغلی بر فرسودگی شغلی. دومین کنفرانس اقتصاد و مدیریت کاربردی با رویکرد ملّی، ایران: بابلسر، شرکت پژوهشی طرود شمال، قابل دسترسی در https://civilica.com/doc/379234 (31/4/1394).
خلیل‌زاده، رحیم، یاوریان، رویا، خلخالی، حمیدرضا (۱۳۸۴). بررسی ارتباط استرس‌های شغلی و اختلال افسردگی و اضطراب در پرستاران بیمارستان‌های آموزشی، درمانی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه. مجله پرستاری و مامایی، سال 3، شماره 1. 17-9.
رسولی، زینب (1390). بررسی رابطه استرس شغلی و فرسودگی شغلی با میزان بهره‌وری در خلبانان. مجله دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، سال 10، شماره 2، 137-133.
رضایی‌کارگر، فلور، آجیل‌چی، بیتا، اینانلو، فاطمه (1389). تأثیر آموزش تفکّر خلاق و نقادانه بر سلامت عمومی در نوجوانان. روانشناسی معاصر، سال 1، شماره 1، 387-385.
ساعتچی، محمود (1380). روانشناسی بهره‌وری. تهران: ویرایش.
شاکری‌نیا، ایرج، محمدپور شاطری، مهری (1389). رابطه استرس شغلی و تاب‌آوری با فرسودگی شغلی در پرستاران زن. مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، سال 14، شماره 2، 169-161.
شلانی، بیتا، علیمرادی، فریده (1398). بررسی رابطه استرس شغلی و جو سازمانی نوآورانه با فرسودگی شغلی در کارکنان بیمارستان. تصویر سلامت، سال 10، شماره 3، 226-218.
طلایی، علی، مخبر، نغمه، محمدنژاد، مریم، ثمری، علی‌اکبر (1387). فرسودگی شغلی و عوامل وابسته به آن در کارکنان بیمارستان‌های دانشگاهی مشهد در سال ۱۳۸۵. کومش، سال 9، شماره 3، 246-237.
عبدی ماسوله، فتانه، کاویانی، حسین، خاقانی‌زاده، مرتضی، مؤمنی‌عراقی، ابوالفضل (1386). بررسی رابطه فرسودگی شغلی با سلامتِ روان: مطالعه در ۲۰۰ پرستار. مجله دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، سال 65، شماره 6، 75-65.
عطائی، اسفندیار، صادقیان، رامین، علائی، محسن (1398). عوامل مؤثر بر فرسودگی شغلی در کارمندان شرکت آب منطقه‌ای اردبیل و ارائه راهکارها. طرح پژوهشی متقاضی شرکت آب منطقه‌ای استان اردبیل، دانشگاه پیام‌نور مرکز اردبیل.
فارسی، زهرا، آفاقی، عفت (1394). بررسی ارتباط بین فرسودگی شغلی با برخی ویژگی‌های جمعیت شناختی پرستاران شاغل در بیمارستان‌های تابعه آجا در شهر تهران. ابنسینا، سال 17، شماره 4، 32-25.
قدم‌پور، عزت‌اله، یوسف‌وند، لیلا، رادمهر، پروانه (۱۳۹۵). بررسی نقش سازه‌های احساس تنهایی و فرسودگی شغلی در پیش‌بینی قصد ترک شغل کارکنان. اولین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در حوزه علوم تربیتی و روانشناسی و مطالعات اجتماعی، ایران: قم، مؤسسه بین‌المللی مطالعات و توسعه علم خاورمیانه، قابل دسترسی در https://civilica.com/doc/498923 (25/3/1395).
کلانتر قریشی، منیر، عین‌الله‌زادگان، رقیه، رضایی‌کارگر، فلور (1391). بررسی رابطه خلاقیت و سلامت عمومی در نوجوانان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، سال 2، شماره 3، 59-45.
کوهی، کمال (1399). تبیین تأثیر سرمایۀ اجتماعی، سرمایۀ روان‌شناختی، جو سازمانی و سابقۀ شغلی بر فرسودگی شغلی مورد مطالعه: اعضای هیئت‌علمی دانشگاه تبریز. جامعه‌شناسی کاربردی، سال 31، شماره 2، 94-77.
محمودی، محمد‌هادی، قصلانی، روژین (1394). بررسی رابطه میان مؤلفه‌های هوش هیجانی، تأمل عمیق و فرسودگی شغلی و تفاوت سطح این مؤلفه‌ها نسبت به سطح تحصیلات معلمان زبان انگلیسی. مطالعات زبان و ترجمه، سال 48، شماره 2، 76-49.
مشتاق عشق زهرا، آقایی‌نژاد، علی‌اکبر، پیمان، اکرم، امیر‌خانی، عارف، تقی‌نژاد، فخرالدین، شیخی، علی‌اکبر (۱۳۹۳). ارتباط استرس شغلی با فرسودگی شغلی کارکنان اورژانس پیش‌بیمارستانی. فصلنامه علمی پژوهشی زیست پزشکی جرجانی، سال 2، شماره 2، 41-33.
مصطفوی، اسماعیل، قاسمی‌نژاد، محمد‌علی (1391). میزان فرسودگی شغلی و رابطۀ آن با سن و سابقۀ کار کتابداران دانشگاه‌های دولتی شهر تهران. مدیریت اطلاعات سلامت، سال 9، شماره 6، 949-942.
ملکوتی، کاظم، بخشانی، نور‌محمد، زهروی، طاهره (۱۳۷۳). بررسی ارتباط استرسهای شغلی و اختلالات افسردگی و اضطراب در کارکنان بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی. مجله روان‌پزشکی و روانشناسی بالینی ایران، سال 1، شماره 2 و3، 86-76.
مهدی‌نیا، محسن، محمدبیگی، ابوالفضل، دانشور، خلیل، حقیقت، احمدرضا، صادقی، عباس (۱۳۹۴). نقش عوامل استرس‌زای محیط کار بر افزایش فرسودگی شغلی کارکنان در یک محیط صنعتی. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، سال 9، شماره 7، 39-29.
موسوی، فراز، نوذری، ولی، علم، شهرام، ضرغامی، مهدی (1398). بررسی ارتباط بین استرس و فرسودگی شغلی بر سلامت روان کارکنان ورزش و جوانان استان تهران. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، سال 62، شماره 4، 1648-1638.
میرشکار، نرگس (1397). ارزیابی فرسودگی شغلی و عوامل مرتبط با آن در کارکنان مراکز انتقال خون استان سیستان و بلوچستان. فصلنامه پژوهشی خون، سال 15، شماره 2، 112-105.
نیکی‌اکبری، حسین، شولی، محسن (1398). بررسی رابطه کارآفرینی و استرس شغلی با نقش واسطهای ابهام نقش. سومین کنفرانس ملّی الگوهای نوین مدیریت کسب‌ و کار با رویکرد حمایت از رونق تولید، ایران: یزد، انجمن مهندسی مالی ایران. قابل دسترسی در https://civilica.com/l/11017 (26/10/1398).
 
Armon, G. (2009). Do burnout and insomnia predict each other's levels of change over time independently of the job demand control–support (JDC–S) model?. Stress and Health: Journal of the International Society for the Investigation of Stress, 25(4), 333-342.
Boyas, J., & Wind, L. H. (2010). Employment-based social capital, job stress, and employee burnout: A public child welfare employee structural model. Children and Youth Services Review, 32(3), 380-388.
Demir, A., Ulusoy, M., & Ulusoy, M. F. (2003). Investigation of factors influencing burnout levels in the professional and private lives of nurses. International Journal of Nursing Studies, 40(8), 807-827.
Fernet, C., Torrès, O., Austin, S., & St-Pierre, J. (2016). The psychological costs of owning and managing an SME: Linking job stressors, occupational loneliness, entrepreneurial orientation, and burnout. Burnout Research, 3(2), 45-53.
Hughes, M., & Morgan, R. E. (2007). Deconstructing the relationship between entrepreneurial orientation and business performance at the embryonic stage of firm growth. Industrial Marketing Management, 36(5), 651-661.
Hirokawa, K., Ohira, T., Nagayoshi, M., Kajiura, M., Imano, H., Kitamura, A., & Iso, H. (2016). Occupational status and job stress in relation to cardiovascular stress reactivity in Japanese workers. Preventive Medicine Reports, 4(3), 61-67.
Hon, A. H., Chan, W. W., & Lu, L. (2013). Overcoming work-related stress and promoting employee creativity in hotel industry: The role of task feedback from supervisor. International Journal of Hospitality Management, 33(1), 416-424.
Jaracz, M., Bialczyk, K., Ochocinski, A., Szwed, M., Jaracz, K., & Borkowska, A. (2021). Contributions of Affective Temperament Traits to Professional Choice: Evidence from the Study of Firefighters, Musicians, Athletes, Bank Managers, Nurses and Paramedics. Psychology Research and Behavior Management, 14, 827.
Kahn, R. L., Wolfe, D. M., Quinn, R. P., Snoek, D. J., & Rosenthal, R. (1964). Organizational stress. New York: John Willey.
Khamisa, N., Peltzer, K., Ilic, D., & Oldenburg, B. (2017). Effect of personal and work stress on burnout, job satisfaction and general health of hospital nurses in South Africa. Health Sa Gesondheid, 22, 252-258.
Larson, L. L., Meier, H. H., Poznanski, P. J., & Tipton Murff, E. J. (2004). Concepts and consequences of internal auditor job stress. Journal of Accounting & Finance Research, 12(6). 35-46.
Maslach, C. (2001). What have we learned about burnout and health?. Psychology & Health, 16(5), 607-611.
Maslach, C., & Jackson, S. E. (1984). Burnout in organizational settings. Applied Social Psychology Annual, 5, 133-153.
Nyklíček, I., & Pop, V. J. (2005). Past and familial depression predict current symptoms of professional burnout. Journal of Affective Disorders, 88(1), 63-68.
Tilburg, T.V., Havens, B., & de Jong Gierveld, J. (2004). Loneliness among older adults in the Netherlands, Italy, and Canada: A multifaceted comparison. Canadian Journal on Aging/La Revue canadienne du vieillissement, 23(2), 169-180.
Wayne F. Cascio. (1991). Costing human resources: The financial impact of behavior in organizations. Thomson South-Western.
Yu, X., Wang, P., Zhai, X., Dai, H., & Yang, Q. (2015). The effect of work stress on job burnout among teachers: The mediating role of self-efficacy. Social Indicators Research, 122(3), 701-708.