آموزۀ اضطرارگرایی و نقش آن در مدیریت بحران‌های کرونایی؛ با تأکید بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی (ره)، تهران، ایران.

2 استادیار گروه مدیریت و کارآفرینی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

3 دکتری روابط بین‌الملل، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان، گیلان، ایران.

10.22034/jipas.2022.317837.1304

چکیده

اگرچه امروزه، به این ادعا که «در عصر حق‌ زندگی می‌کنیم» با دیدۀ تردید نگریسته شده است و ضرورت حفظ «نظم عمومی» و پیشگیری از اقدامات مغایر با آن جایگاهی رفیع پیدا کرده است همچنان خطر تمسّک به آموزۀ «اضطرارگرایی» به‌منظور توجیه «قدرت» به‌جای «اقتدار» از یک‌سو و نیز نارسایی و ناکارآمدی آن در عرصۀ عمل و به‌ویژه در بحبوحۀ بحران‌های بشری از جمله «همه‌گیری کرونا» و مآلاً بایسته‌های «مدیریت بحرانِ» ناشی از آن از سوی دیگر، قابل ملاحظه بوده و از این‌رو، اهمیّت توجیه اصل ‌بودن اضطرارگرایی به‌جای ایدۀ «حق چون برگ برنده» را دوچندان کرده است. رویکرد این پژوهش از نوع میان‌رشته‌ایِ حقوقی-مدیریتی، شیوۀ گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و روش تجزیه و تحلیل داده‌ها از نوع کیفی و هنجاری است. بر این اساس، پرسش اصلی در این مقاله آن است که آموزۀ اضطرارگرایی حاکم بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران چه نقشی در تنظیم و فائق‌آمدن بر اَبَربحران‌های بشر معاصر و به‌طور خاص همه‌گیری کرونا داشته است؟ نتایج مقاله نشان می‌دهد تفوق آموزۀ اضطرارگرایی بر حق‌مداری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر خلاف رویکرد تطبیقی نه‌تنها تأثیری در مدیریت یا تقلیل نتایج زیان‌بار چنین بحران‌هایی نداشته، بلکه موجب تشدید آشفتگی در صلاحیت‌ها بوده است و بر این اساس، لزوم بازشناسی و بازنگری در آن را ناگریز و ناگزیر می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Doctrine of the Exceptionalism and its Role in Corona Pandemic Crisis Management According to the Constitution of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Javad Yahyazadeh 1
  • Ali Farhadian 2
  • Zeinolabedin Khedmati 3
1 PhD Student in Public Law, Faculty of Law and Political Science, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Management and Entrepreneurship, Faculty of Humanities, Kashan University, Kashan, Iran.
3 PhD in International Relations, Faculty of Humanities, University of Gilan, Gilan, Iran.
چکیده [English]

Although today the claim that “we live in the age of rights” is viewed with skepticism and the need to maintain “public order” and prevent acts contrary to it is elevated, there is still a risk of relying on the doctrine of “exceptionalism” to justify “power” Instead of “authority” on the one hand, and its inefficiency in the field of action, especially in the midst of human crises, including the “corona pandemic” and, consequently, the requirements of “crisis management” resulting from it, on the other hand, the importance of justifying the principle is considerable. This research employed a legal-managerial interdisciplinary approach and a library-study method. As well, the qualitative method of descriptive-normative was used. Accordingly, the main question in this article is what role did the doctrine of exceptionalism in the constitution of the Islamic Republic of Iran play in regulating and overcoming the superhuman crises, and in particular the Corona pandemic? The results of the article show that the supremacy of the doctrine of exceptionalism over the rule of law in the Constitution of the Islamic Republic of Iran, contrary to the comparative approach, not only has no effect on managing or reducing the harmful consequences of such crises, but also aggravates competencies. Hence, it is necessary to recognize and revise this issue.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Exceptionalism
  • Crisis Management
  • Corona Pandemic
  • Constitution of the Islamic Republic of Iran
بالوی، مهدی، بیات کمیتکی، مهناز (1396). دولت حق‌بنیاد، دفتر اول، تحلیل معنا، تبیین مبنا، تهران: مجد.
بیات کمیتکی، مهناز، بالوی، مهدی (1393). اندیشه اضطرارگرایی در مصاف با نظریه تعادل، پژوهش حقوق عمومی، سال 15، شماره 42، 42-9.
تاجیک، محمدرضا (1379). مدیریت بحران: نقدی بر شیوه‌های تحلیل و تدبیر بحران در ایران، تهران: فرهنگ گفتمان.
تن‌برگ، دیودونیه (1990). 24 ساعت اول مدیریت بحران، ترجمۀ محمدعلی ذوالفقاریان اصل،  تهران: نشر حدیث.
جلالی، علیرضا، ابوعطا، محمد (1399). وضعیت اضطراری و محدودیت حقوق بنیادین: بررسی اقدامات حکومت ایتالیا در مقابله با بیماری کووید 19، پژوهش حقوق عمومی، سال 22، شماره 67، 62-41.
حسن وکیلیان (1399). درس‌های حقوقی از کرونا، قابل دسترسی در: www.atnanews.ir، ( 13/01/1400).
خامنه‌ای، سیدعلی (1389). حفظ نظام اسلامی، قابل دسترسی در: www.farsi.khamenei.ir ، ( 12/01/1400).
دانشکده مدیریت بازرگانی دانشگاه هاروارد (2004). مدیریت بحران، ترجمۀ مهدی ایران نژادپاریزی و نغمه حیات، تهران: نشر مدیران.
راسخ، محمد (1398). حق و مصلحت، مقالاتی در فلسفۀ حقوق، فلسفۀ حق و فلسفۀ ارزش (1)، تهران: نشر نی.
راسخ، محمد (1396). حق و مصلحت، مقالاتی در فلسفۀ حقوق، فلسفۀ حق و فلسفۀ ارزش (2)، تهران: نشر نی.
رضایی، مهدی، بالایی، حمید (1395). امنیت و حقوق شهروندی؛ تقدم یا تاخر، فصلنامه آفاق امنیت، سال 9، شماره 30، 122-97.
سیاری، سعیده، فرامرز قراملکی، احد (1389). مطالعات میان‌رشته‌ای: مبانی و رهیافت‌ها، فلسفه و کلام اسلامی، سال 43، شماره 2، 59-82.
شاطریان، محمود، یحیی‌زاده، جواد (1400). هنر خودتنظیمی در حقوق عمومی؛ با تأملی در نظام تقنینی جمهوری اسلامی، پژوهش‌های نوین حقوق اداری، سال 2، شماره 6، 139-160.
کاتوزیان، ناصر (1398). مقدمۀ علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: گنج دانش.
مرکز مالمیری، احمد (1394)، حاکمیت قانون: مفاهیم، مبانی و برداشت‌ها، تهران: مجلس شورای اسلامی، مرکز پژوهش‌ها.
مؤمنی راد، احمد، پتفت، آرین، ثابتی، مجتبی (1396). چرایی و دامنۀ اعمال سلب اجباری حق براساس نظریۀ اضطرار، مطالعات حقوق عمومی، دوره 47، 1، 226-201.
موحد، محمدعلی (1396)، در هوای حق و عدالت، از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، تهران: نشر کارنامه.
موسوی خمینی، روح‌الله (1360). صحیفه امام خمینی، قابل دسترسی در: www.farsi.rouhollah.ir، ( 12/01/1400).
وردی‌نژاد، فریدن، بهرامی رشتیانی، شهلا (1388). مدیریت بحران و رسانه‌ها، تهران: سمت.
ویژه، محمدرضا (1396). مبانی نظری و ساختار دولت حقوقی، تهران: جنگل.
هداوند، مهدی (1396). حقوق اداری تطبیقی، تهران: سمت.
هریسی‌نژاد، کمال‌الدین (1395). حقوق اساسی تطبیقی (نظام‌های پارلمانی، ریاستی، مختلط و اقتدارگرا). تهران: آیدین.
Ackerman, B. (2004). The emergency constitution. Yale Law Journal, 113 (2).1029-1043.
Agamben, G. (2005). State of exception, translated by Kevin Attell, Chicago: The University of Chicago Press.
Binder, K., Diaz C., Maria E., Gianna, K, Silvia, M, Rafal & Del Monte, M. (2020). States of emergency in response to the coronavirus crisis: Situation in certain Member States, European Parliamentary Research Service, Available At: www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document­.html?reference=EPRS_BRI(2020)649408, (10/11/2020).
Cao, J., Zhu, L. Han, H. & Zhu, X. (2018). Modern emergency management, New York: springer.
Coombs, W. T (2015). Ongoing crisis communication: planning, managing, and responding, Florida: sage.
Christensen, T, Lægreid, P & Rykkja, L.H (2016).  Organizing for crisis management: building governance capacity and legitimacy. Public Administration Review, 4(2), 20-50.
Gilpin, D. R. & Murphy, P. J. (2008). Crisis Management in A Complex World, Oxford: Oxford University Press.
Greene, A. (2018). Permanent States of Emergency and the Rule of Law: Constitutions in an Age of Crisis. Oxford: Hart Publishing.
Grayling, A. C. (2009). Liberty in the age of terror: A defence of civil liberties and enlightenment values. Oxford: Bloomsbury.
Laws, E & Prideaux, B. (2006). Crisis management: a suggested typology,
Journal of Travel & Tourism Marketing, 11 (1), 1-8. 
Tribe. L. H. & Gudridge, P. O. (2004). The anti-emergency constitution, Yale Law Journal, 113(2).1801- 1870.
Waldron, J (2003). Security and liberty: The image of balance, The Journal of Political Philosophy, 11(2), 191–210.