شناسایی عوامل وضعیتی مؤثر بر تحمل ابهام رهبران با رویکرد تحلیل مضمون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

2 استادیار، گروه مدیریت دولتی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

3 استاد، گروه مدیریت دولتی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.22034/jipas.2022.318856.1309

چکیده

تحمل ابهام یکی از شایستگی‌های مهم رهبران است که در اثربخشی تصمیمات آن‌ها در شرایط ابهام نقش چشمگیری دارد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل وضعیتی مؤثر بر شایستگی تحمل ابهام رهبران، طراحی الگوی جامعی از این عوامل و نیز ارائه راهکارهایی به‌منظور ارتقای این شایستگی بر مبنای عوامل یادشده صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش که با رویکرد کیفی و روش تحلیل مضمون انجام شد، عبارت‌اند از خبرگان دانشگاهی و خبرگان اجرایی وزارت نفت که تجربه مدیریت و تصمیم‌گیری در شرایط ابهام را دارند. نمونه‌گیری این پژوهش، هدفمند و به روش گلوله برفی انجام شد. داده‌ها نیز از طریق مصاحبه با 19 نفر از خبرگان گردآوری و با روش کدگذاری سه مرحله‌ای و تحلیل شبکه مضامین مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. پایایی پژوهش با محاسبه ضریب توافق کاپا تأیید شد و یافته‌ها نیز به تأیید سه نفر از خبرگان دانشگاهی رسید. پس از تجزیه و تحلیل داده‌ها، عوامل وضعیتی مؤثر بر تحمل ابهام رهبران در دو مضمون فراگیر عوامل درون‌سازمانی (ویژگی‌های شغل و ویژگی‌های سازمان) و عوامل برون‌سازمانی (ویژگی‌های صنعت، عوامل فرهنگی و عوامل اجتماعی) دسته‌بندی شدند. یافته‌های حاصل از این پژوهش نشان داد عوامل درون‌سازمانی به همراه عوامل برون‌سازمانی بر میزان تحمل ابهام رهبران مؤثر هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identifying Situational Factors Affecting Leaders' Tolerance of Ambiguity Using Content Analysis Approach

نویسندگان [English]

  • Vajiheh Saadat 1
  • Behrooz Ghlichlee 2
  • Ali Rezaian 3
  • Gholamali Tabarsa 3
1 PhD Student in Public Administration, Faculty of Management and Accounting, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Public Administration Department, Faculty of Management and Accounting, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
3 Professor, Public Administration Department, Faculty of Management and Accounting, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Tolerance of ambiguity is one of the important competencies of leaders that plays a significant role in the effectiveness of their decisions in ambiguous conditions. This study aimed at identifying the situational factors affecting the competency of leaders' ambiguity tolerance, developing a comprehensive model of these factors, and also provide solutions to improve this competency based on these factors. The statistical population of this study, which is conducted using qualitative research of thematic analysis, comprised academic and executive experts of the Iranian Ministry of Petroleum who were experienced in decision-making and management in ambiguities. Sampling of this study was done purposefully by snowball method. The data were collected through interviews with 19 experts and analyzed via three-step coding process and thematic network analysis. The reliability of the research was also confirmed via calculation of the kappa coefficient. The findings were given to three academic experts and were approved. The situational factors affecting the leaders' ambiguity tolerance were categorized into two comrehenstive themes of internal organizational factors (job characteristics and organizational characteristics) and external organizational factors (industry characteristics, cultural factors, and social factors). The findings of this study showed that internal and external organizational factors affect the leaders' ambiguity tolerance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ambiguity
  • Tolerance of Ambiguity
  • Situation
  • Leadership

مراجع

باقری، فریبرز، امراللهی‌فر، ژینوس (1389). مقایسه ساختار انگیزشی و تحمل ­ابهام دانش­آموزان دختر با وضعیت اقتصادی-اجتماعی بالا و پایین شهر تهران. اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، سال 5، شماره 4، 158-143.
برآبادی، مجید، گل­پرور، محسن، آتش­پور، سید­حمید (1394). نقش تقاضاهای شغلی، منابع شغلی و فرسودگی شغلی در پیش­بینی عملکرد وظیفه. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، سال 16، شماره 1، 21-13.
بنیسی، پریناز، شمس افندآباد، حسن، امامی­پور، سوزان (1398). تأثیر آموزش فلسفه به کودک بر تحمل ­ابهام و مهارت­های اجتماعی. روان شناسی اجتماعی سال 13، شماره 50، 55-45.
پایگاه اطلاع رسانی وزارت نفت قابل دسترسی در https://www.mop.ir (10/9/1400).
ﺗﻌﻮﯾﻘﯽ، ﻣﯿﺘﺮﺍ، ﮐﺎﮐﺎﻭﻧﺪ، ﻋﻠﯽ­ﺭﺿﺎ، ﺣﮑﻤﯽ، ﻣﺤﻤﺪ (1392). اثربخشی آموزش گروهی حل مسئله بر افزایش تحمل ­ابهام در نوجوانان. علمی­پژوهشی ﻋﻠﻮﻡ ﺭﻓﺘﺎﺭﯼ، ﺩﻭﺭﻩ 7، ﺷﻤﺎﺭﻩ 4، 363-273.
ثمری، علی­اکبر، احمدیان، نوشین (1395). اثربخشی آموزش گروهی مهارت مدیریت استرس بر تحمل ­ابهام نوجوانان دختر بی­سرپرست و بد­سرپرست. اصول بهداشت روانی، سال 19، شماره 1، 52-9.
خنیفر، حسین، مسلمی، ناهید (1395). اصول و مبانی روش­های پژوهش کیفی. تهران: نگاه دانش.
شجاعی، محمد صادق (1387). توکل به خدا راهی به سوی حرمت خود و سلامت روان. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
عابدی جعفری، حسن، تسلیمی، محمد سعید، فقیهی، ابوالحسن، شیخ­زاده، محمد (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده­های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی، سال 5، شماره 2، 198-151.
عابدی جعفری، حسن، حجازی، رضا، فرمد، محمد (1391). ارائه الگوی مفهومی نقش­آفرینی توکل در تحمل ­ابهام کارآفرینان مسلمان. مدیریت اسلامی، سال 20، شماره 1، 147-123.
نجاتی، وحید (1391). بررسی شاخص­های عصب­شناختی فرهنگ مردم ایران و تدوین کاربست­های آن در طراحی الگوی اسلامی­ایرانی پیشرفت. تهران: مرکز بررسی­های استراتژیک ریاست جمهوری. قابل دسترسی در http://css.ir/qkoqhj (13/09/1400).  
ویسکرمی، حسنعلی، امیریان، لیلا، خدایی، سجاد (1397). اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بر شادکامی و تحمل ­ابهام دانشجویان علوم پزشکی. پژوهش در آموزش علوم پزشکی، سال 10، شماره 3، 58-66.
Arlitsch, K. (2016). Tolerating Ambiguity: Leadership Lessons from Off-Road Motorcycling. Journal of Library Administration, 56(1), 74-82.
Tsirikas, A.N., Katsaros, K.K., & Nicolaidis, C. S. (2012). Knowledge management, tolerance of ambiguity and productivity: Evidence from the Greek public sector. Employee Relations, 34 (4), 344-359.
Attride-Stirling, J. (2001). Thematic networks:  an analytic tool for qualitative research. Qualitative Research,1(3), 385-405.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). using Thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology,3(2), 77-101.
Budner, S. N. (1962). Intolerance of ambiguity as a personality variable. Journal of Personality, 30(1), 29-50.
Chaturvedula, S., Raghuraman, S., & Murthy, R. (2017). Impact of Tolerance of Ambiguity on Job Performance, Creativity and Decision-making Styles: A study on Indian Software professionals. International Journal for Innovative Research in Multidisciplinary field, 3(3), 102-112.
Demerouti, E., Bakker, A. B., Nachreiner, F., & Schaufeli, W.B. (2001). The Job Demands-Resources Model of Burnout. Journal of Applied Psychology, 86(3), 499-512.
Durrheim, K., & Foster, D. M. (1997). Tolerance of ambiguity as a content Specific Construct, Person. Indiv.Diff, 22(1), 741-750.
Fewster, K., & O’Connor, P. (2017). Embracing Ambiguity in the Workplace. Change 2020 & QUT Business School, 1-15.
Frenkel–Brunswik, E. (1949). Intolerance of ambiguity as an emotional and perceptual personality variable. Journal of Personality, 18 (1), 108-143.
Furnham, A., & Marks, J. (2013). Tolerance of Ambiguity: A Review of the Recent Literature, Psychology, 4(9), 717-728.
Hancock, J., & Mattick, k. (2020). Tolerance of ambiguity and psychological well-being in medical training: A systematic review. Medical  Education, 54(2), 125–137.
Hillen, M, A., Gutheil, C. M., Strout, T. D., Smets, E. M. A., & Han, P. K. J. (2017). Tolerance of uncertainty: Conceptual analysis, integrative model, and implications for Healthcare. Social Science & Medicine, 180(2), 62-75.
Hofstede, G. (2011). Dimensionalizing Cultures: The Hofstede Model in Context. Online Readings in Psychology and Culture, 2(1). https://doi.org/10.9707/2307-0919.1014 (2021/9/4)
Koenigsfeld, J. P., Pedue, J., Youn, H., & Woods, R. H. (2011). The changing face of competencies for club managers. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 23(7), 902-922.
Kok, J., & Heuvel, S. C. (2019(. Leading in a VUCA World Integrating Leadership, Discernment and Spirituality. Switzerland: Springer Open. https://doi.org/10.1007/978-3-319-98884-9 (2021/9/4)
Lamberton, B., Fedorowicz, J., Saeed, J., & Roohani, S. J. (2005).  Tolerance for Ambiguity and IT Competency among Accountants. Journal of Information Systems, 19 (1), 75-95.
Lane, M. S., & Klenke, K. (2004). The Ambiguity Tolerance Interface: A Modified Social Cognitive Model for Leading Under Uncertainty. Journal of Leadership and Organizational Studies, 10(3), 69-81.
Lauriola, M., Foschi, R., Mosca, O., & Weller, J. (2015). Attitude Toward Ambiguity: Empirically Robust Factors in Self-Report Personality Scales. Assessment, 1 –21.
Maghbouli, N., Nakhostin-Ansar, A., & Shayestefar, M. (2021). Ambiguity tolerance among medical students and its relationship with personality and participation in the mentoring program: A cross-sectional study. Journal of Annals of Medicine and Surgery, 62(3), 425-430.
McLain, D. L. (1993). The MSTAT-1: A new measure of an individual’s tolerance for ambiguity. Educational and Psychological Measurement, 53(1), 183–189.
Mclain, D. L. (2009). Evidence of the properties of an ambiguity tolerance measure: the multiple stimulus types ambiguity tolerance scale –II(MSTAT-II). Psychological Reports, 105(4), 975-988.
Mclain, D. L., Kefallonitis, E., & Armani. K. (2015). Ambiguity tolerance in organizations: Ambiguity tolerance, definitional clarification and perspectives on future research. Frontiers in Psychology, 6(1), 1-7.
Norton, M., Zoghi, B. B. (2021). Exploring the role of Ambiguity tolerance in an engineering proffessional’s identity as a leader. Asse Annual Conference, 26-29 July.
Omar, K.h. M. (2016). Ambiguity: A Critical Factor that affect Leadership. Human Resource Management Research, 6(3), 73-81.
Pathak, R. D., Chauhan, V. S., Dhar, U., & Gramberg, B. V. (2009). Managerial Effectiveness as a Function of Culture and Tolerance of Ambiguity: A Cross-cultural Study of India and Fiji. International Employment Relations Review,15(1), 73-90.
Sagioglou, C., & Forstmann, M. (2013). Activating Christian religious concepts increases intolerance of ambiguity and judgment certainty. Journal of Experimental Social Psychology, 49(5), 933-939.
Santoso, A., Singgih, D. R., & Hidayat, D. (2019). How to sustain in a VUCA world: A conceptual study on Start-ups IN Indonesia. Journal of Business and Entrepreneurship, 7(2), 12-20.
Sekerdej, M., Kossowska, M., & Czernatowicz-Kukuczka, A. (2018). Uncertainty and Prejudice: The Role of Religiosity in Shaping Group Attitudes. European Journal of Social Psychology, 48(2), 91-102.
Spencer, L., Spencer, S. M. (1993). Competence at work: Models for superior performance. New York: John Wiley and Sons.
Spinelli, C., Ibrahim, M., & Khoury, B. (2022). Cultivating ambiguity tolerance through mindfulness: An induction randomized controlled trial. Current Pcychology, 1-19.
Stoycheva, K. (2010). Tolerance for ambiguity, creativity, and personality. Bulgarian Journal of Psychology. (1-4), 178-188.
Teoh, H. Y., & Foo, S. L. (1997). Moderating effects of tolerance for ambiguity and risk-taking propensity on the role conflict-perceived performance relationship: Evidence from Singaporean entrepreneurs. Journal of Business Venturing, 12(1), 67–81.
Titt, R. (2021). Investigating the attitude towards ambiguity: Inter individual differences in automatic activations of evaluations of ambiguity. Dissertation. University of Tubingen.
Treglown, L, Rae, I. M., & Furnham, A. (2020). What Drives Ambition? Personality, Self-Perceived Leadership Potential, and the “Desire to Be Your Own Boss”. Psychology, 11(4), 624-635.
Young, S. S., Antefelt, A., & Jin Nam Choi, J. N. (2017). Dual Effects of Job Complexity on Proactive and Responsive Creativity: Moderating Role of Employee Ambiguity Tolerance. Group & Organization Management, 42(3), 388 –418.
Yurtsever, G. (2000). Ethical beliefs and tolerance of ambiguity. Social Behavior and Personality, 28(2), 141-148.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 آذر 1400
  • تاریخ بازنگری: 06 شهریور 1401
  • تاریخ پذیرش: 14 شهریور 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار