کنکاشی پیرامون ذهنیت مدیران نسبت به بازدارنده‌های پدیده فراموشی سازمانی در شهر مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران.

2 استادیار گروه اقتصاد، مدیریت و حسابداری ، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه اردکان، اردکان، ایران.

3 دانشجوی دکتری مدیریت رفتار سازمانی، گروه مدیریت، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اداری، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران.

4 دانشیار گروه مدیریت، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

10.22034/jipas.2022.331611.1365

چکیده

یادگیری سازمانی، اغلب به فرایندهای فراموشی سازمانی وابسته است؛ یعنی سازمان‌هایی که در خود قصد ایجاد تغییر دارند اغلب باید دانش قدیمی را فراموش کنند که در گذشته، آن‌ها را محدود کرده است و در این زمینه الگویابی ذهنی کمک‌کننده خواهد بود. از این‌رو هدف پژوهش حاضر، برطرف کردن موانع فراموشی دانش ناکارآمد و رویه‌های قدیمی در سازمان‌های دولتی است تا بدان‌طریق سازمان‌ها بتوانند زمینه را برای القای نوآوری، فرصت‌های جدید، تجدید روال سازمانی و تصمیم‌گیری آماده کنند. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی-توسعه‌ای است و راهبرد آن ذهنیت‌شناسی (روش‌شناسی پژوهش کیو) است. برای جمع‌آوری فضای گفتمان مصاحبه با 6 نفر از مدیران سازمان‌های دولتی انجام شد و از اسناد و مدارک کتابخانه‌ای (مبانی نظری) نیز استفاده شد. مشارکت‌کنندگان در مرتّب‌سازی کیو، مدیران سازمان‌های دولتی شهر مشهد بودند که از این میان 30 نفر به روش غیر تصادفی هدفمند انتخاب شده و 20 نفر حاضر به همکاری شدند. یافته‌های پژوهش هفت نوع الگوی بلوغ سازمانی ضعیف، حافظه سازمانی ضعیف، تمایل به رکود و عدم چابکی سازمان، دلبستگی به گذشته و ظرفیت جذب پایین، ضعف در سرمایه انسانی، مقاومت در برابر یادگیری‌زدایی و عدم وجود تفکّر خلاق در سازمان را به‌عنوان عوامل بازدارنده فراموشی سازمانی از دیدگاه مدیران سازمان‌های دولتی شهر مشهد نشان می‌دهد. در این راستا، بلوغ سازمانی ضعیف، ذهنیت غالب شناسایی شده است که به‌دلیل نبود فرهنگ تغییر، تخصص و دانش کارکنان، عدم حمایت‌های مدیریت ارشد سازمان و عدم ارزیابی عملکردهای درست مانع مهمی در مسیر فراموشی سازمانی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Exploration of Managers' Mentality Towards the Inhibitors of Organizational Forgetfulness in Mashhad

نویسندگان [English]

  • Mohammad Shaker Ardakani 1
  • Nahid Amrollahi Biuki 2
  • Atiyeh Saberi 3
  • Gholamreza Malekzadeh 4
1 Assistant Professor, Department of Economics, Management and Accounting, Faculty of Humanities and Social Sciences, Ardakan University, Ardakan, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Economics, Management and Accounting, Faculty of Humanities and Social Sciences, Ardakan University, Ardakan, Iran.
3 PhD Student of Organizational Behavior Management, Faculty of Economics, Management and Administrative Sciences, Semnan University, Semnan, Iran.
4 Associate Professor, Department of Management, Faculty of Economics and Administrative Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

Organizational learning is often dependent on organizational forgetting processes; That is, organizations that intend to make changes in themselves often have to forget the old knowledge that has limited them in the past, and in this context, mental modeling will be helpful. Therefore, the purpose of this research is to remove the obstacles of forgetting ineffective knowledge and old procedures in public organizations so that organizations can create the ground for inducing innovation, new opportunities, renewing organizational routines, and decisions. This research is applied-developmental in terms of purpose, and its strategy is exploring mentalities (Q research methodology). In order to collect the discourses, interviews were conducted with 6 managers of public organizations, as well; library documents (theoretical bases) were also used. The participants in Q ranking were the managers of the public organizations of Mashhad, out of which 30 people were selected in a non-random and purposeful way and 20 people agreed to cooperate. The findings of the research show seven types patterns including, weak organizational maturity, weak organizational memory, tendency to stagnation and lack of organization agility, attachment to the past and low absorption capacity, weakness  of human capital, resistance to delearning and lack of creative thinking in the organization. It shows as factors preventing organizational forgetfulness from the point of view of managers of government organizations in Mashhad. In this regard, weak organizational maturity is the dominant mentality that has been identified, which is an important obstacle in the path of organizational oblivion due to the lack of culture of change, lack of expertise and knowledge of employees, lack of support from the senior management of the organization, and lack of proper performance evaluation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Managers' Mentality
  • Inhibiting Factors
  • Forgetting
  • Organizational Forgetting
  • Mashhad
ابراهیمیان جلودار، یاسر، ابراهیمیان جلودار، محمود (1390). چابکی سازمانی: سرعت پاسخ­گویی و انعطاف­پذیری سازمانی. توسعه انسانی پلیس، دوره 8، شماره 39، 34-13.
اسفندیاری، الهام، حبیبی، روزبه (1393). بررسی رابطه بین یادگیری سازمانی و حافظه سازمانی با مزیت رقابتی به واسطه نوآوری. همایش بین المللی مدیریت، تهران، دسترسی در https://civilica.com/doc/343952.
افضلی­ پور، زهره (1394). طراحی مدل فراموشی سازمانی هدفمند در مرکز ملی فرش ایران، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه علم و هنر وابسته به جهاد دانشگاهی اردکان.
الوانی، پریسا (1395). تاثیر فراموشی سازمانی بر کیفیت خدمات بانکداری الکترونیک در بانک کشاورزی، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت دولتی، دانشگاه پیام نور مرکز تهران غرب.
الوانی، مهدی (1370). پیامدهای گروه اندیشی در تصمیم­گیری مدیران. مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)، سال 1، شماره 3، 12-6.
براتی، مهری، مینا، مستحفظیان، سعید، جعفری، رهبری، سمیه (1398). طراحی مدل رابطه بین فراموشی سازمانی هدفمند و چابکی سازمانی با اثربخشی سازمانی کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان اصفهان. مطالعات مدیریت ورزشی، سال 11، شماره 57، 238-217.
حاجی عزیزی، نادیا، دخت عصمتی، محدثه، مرادی، شیما (1388). فراموشی سازمانی رویکردی نوین در مدیریت دانش. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، سال 25، شماره 2، 330-317.
حجتی نجف آبادی، محمد­رضا و فدوی، محبوبه سادات (1396). رابطه بین فراموشی سازمانی با نوآوری سازمانی وچابکی سازمانی در بین کارکنان سازمان آموزش و پرورش اصفهان. پژوهش­های رهبری و مدیریت آموزشی، سال 3، شماره 11، 75-100.
حسن­پور، اکبر، جعفری­نیا، سعید، وکیلی، یوسف، مرعشی، سید جواد (1401). مدل­یابی معادلات ساختاری عوامل موثر بر شکل­گیری پدیده فراموشی سازمانی در سازمان­های دولتی. مطالعات مدیریت بهبود و تحول، سال 31، شماره 103، 115-97.
حسینی، یعقوب، رقیب­زاده، علی، قائمی، امین (1393). بررسی تاثیر آمادگی الکترونیکی بر فراموشی سازمانی (مورد مطالعه: سازمان­های دولتی شهر بوشهر). مدیریت فناوری اطلاعات، سال 6،شماره 2، 208-187.
حمیدیان­پور، فخریه، رجب­پور، ابراهیم، افراخته، سلیمه، مهرابی، عمران (1398). بررسی تاثیر مدیریت منابع انسانی پایدار بر سرمایه انسانی. فصلنامه توسعه مدیریت منابع انسانی و پشتیبانی، شماره 54، 1-22.
خوشگویان‌فرد، علیرضا (1386). روش شناسی کیو. تهران: مرکز تحقیقات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
دائی­زاده جلودار، مجید، پور عبداللهیان، برزو، شاکری، آرنوش (1398). شناسایی و اولویت­بندی عوامل مؤثر بر ظرفیت جذب در یک سازمان تحقیقاتی. آینده پژوهی مدیریت (پژوهش های مدیریت)، سال 30، شماره 116، 230-213.
دقیقی ماسوله، زهرا، اللهیاری، صادق. (1396). تأثیر بلوغ سازمانی بر آمادگی الکترونیک سازمان. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. سال 8، شماره 2، 84-55.
دوستار، محمد، اسماعیل­زاده، محمد، حسینی، هانیه. (1394). تبیین ابعاد فراموشی سازمانی و ظرفیت جذب دانش سازمانی. مدیریت فردا، سال 14، شماره 43، 10-1.
ذبیحی، محمدرضا، طباطبایی، سعید، قمری، محمدرضا، اسدی، محمدحنیف (1394). تعیین رابطه هوش سازمانی و چابکی سازمانی در بیمارستان­های دانشگاه علوم پزشکی مشهد. پیاورد سلامت، سال 9، شماره 1، 54-43.
رحمان‌سرشت، حسین، مقدم، علیرضا (1386). نقش مدل­های ذهنی در فرایند تغییر سازمانی (مطالعه موردی یکی از شرکت­های تولیدکننده کاغذ تیشو). دانش مدیریت، سال 20، شماره 78، 24-3.
رحمانیان، سعید، نصر، مهدی (1389). ایجاد ظرفیت جذب برای ساماندهی نوآوری باز در SME ها. چهارمین کنفرانس مدیریت تکنولوژی.  تهران، انجمن مدیریت تکنولوژی ایران، http://www.civilica.com/Paper-CHRD02-CHRD02_013.html.
رسته مقدم، آرش، عباسپور، عباس (1390). در جستجوی الگوی نوین یادگیری­زدایی سازمانی. فصلنامه علوم تربیتی، سال 4، شماره 16، 105-81.
رضایی منش، بهروز، محمدنبی، سینا، محمدنبی، ساویز (1391). کاربرد مدیریت دانش در سنجش درجه‌ی بلوغ سازمانی. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، سال 27، شماره 4، 1009-985.
رهنورد، فرج­الله، باقری گله، فاطمه (1397). تأثیر تسهیم دانش، تمایل به یادگیری و فناوری اطلاعات بر فراموشی سازمانی هدفمند با مطالعه نقش تعدیلگر عدالت سازمانی ادراک­شده. چشم­انداز مدیریت دولتی، سال 9، شماره 33، 154-129.
رهنورد، فرج اله، خلیل­پور تیلمی، سمیه (1394). سنجش بلوغ سازمانی بر اساس مدل اِرل. فرآیند مدیریت و توسعه، سال 28، شماره 1، 116-101.
زنجیرچی، محمود، ابراهیمی، علی (1393). تاثیر توانمندی­های چابکی بر مزیت­های رقابتی سازمان با رویکرد شبکه­های بیز (مطالعه موردی شرکت­های پارک علم و فناوری یزد). پژوهشنامه مدیریت اجرایی، سال 6، شماره 11، 58-35.
سلطانی، ایرج، بهرامی نژاد جونقانی، ریحانه (1389). تأثیر بلوغ سازمانی بر سرآمدی سازمان در شرکت فولاد مبارکه. فصلنامه مطالعات مدیریت بهبود و تحول، سال 20، شماره 62، 193-163.
سلطانی فتح، مسعود، کیاکجوری، داود، اسلامی، سعید، فرخ سرشت، بهزاد (1401). ارائۀ مدلی به منظور شناسایی سبک رفتار سیاسی مدیران در بخش خصوصی. مدیریت فرهنگ سازمانی، سال 20، شماره 2، 373-353.
صابر فرد، علیرضا (1398). تأثیر رویکرد نوآوری باز بر ظرفیت جذب فناوری در صنایع دفاعی، مطالعه موردی: صنایع فضایی. سیاست علم و فناوری، سال 11، شماره 4، 30-15.
صادقی، فرشته، مهارتی، یعقوب، خوراکیان، علیرضا (1398). بررسی تعیین کننده بودن ابعاد ساختار سازمانی در آمادگی دانشگاه­ها برای تبدیل­شدن به دانشگاهی با ویژگی­های کارآفرینانه (مورد مطالعه: دانشگاه فردوسی مشهد). رشد فناوری، سال 15، شماره 60، 49-39.
صادقی، مجتبی، رهنما، محمدرحیم (1392). تبیین ساختاری-کارکردی مدیریت مشارکتی شهری (مطالعه موردی: شهر مشهد). پژوهش­های جغرافیای انسانی، سال 45، شماره 1، 184-169.
صادقیان، رحمت الله، یعقوبی، نور محمد، اعزازی، محمد اسماعیل (1391). بررسی رابطه فراموشی سازمانی هدفمند و چابکی سازمانی. پژوهش­های مدیریت عمومی، سال 5، شماره 17، 120-103.
صادقی­کیا، محمد (1394). شناسایی الگوهای ذهنی مشترک تفکر استراتژیک مدیران سازمان منطقه آزاد کیش و نقش آن در تدوین استراتژی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ایلام.
صلواتی، عادل، باغبانیان، مصطفی، زندی، رزان (1392). فراموشی سازمانی و مقاومت در برابر تغییر. مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)، سال 22، شماره 72، 73-49.
عربشاهی کریزی، احمد، اسماعیلی، فاطمه (1398). بررسی رابطه فراموشی سازمانی هدفمند و چابکی سازمانی با توجه به نقش تعدیلگری هوش رقابتی. مدیریت بر آموزش سازمان­ها، سال 8، شماره 1، 288-255.
عدلی، فریبا (1389). یادگیری­زدایی، راهکاری برای یادگیری بیشتر. مجله راهبردهای آموزش، سال 3، شماره 1، 21-17.
عیدی، حسین، عباسی، همایون، بخشی چناری، امین (1397). پیش­بینی چابکی سازمانی وزارت ورزش وجوانان ازطریق فراموشی سازمانی و مولفه­های آن. دوماهنامه مطالعات مدیریت ورزشی، سال 10، شماره 47، 258-241.
غفوری، معصومه، گروسی، امیر (1395)، رابطه فراموشی سازمانی هدفمند و ویژگی های شخصیتی کارکنان با نقش تعدیل کنندگی بلوغ سازمانی در بین کارکنان مدارس استثنایی ناحیه 4 مشهد، نخستین کنفرانس ملی تحول و نوآوری سازمانی با رویکرد اقتصاد مقاومتی. مشهد، https://civilica.com/doc/595626
قیاسی، رضا، یاوری، امیر حسین، آهی، پرویز، قنبری، حبیب، آل طه، سیدحسن (1394). تبیین ابعاد فراموشی سازمانی و ظرفیت جذب دانش سازمانی (مطالعه موردی: کارکنان دانشگاه علوم انتظامی امین). آموزش در علوم انتظامی، سال 3، شماره 11، 36-13.
گودرزی، فاطمه (1396). رابطه سرمایه انسانی و عملکرد شغلی (مورد مطالعه: دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد). فصلنامه رسالت مدیریت دولتی، سال 8، شماره 26، 189-175.
لگزیان، محمد، باقری، روح­اله، نوروزی نیک، یاسمن (1399). چالش­های ارتقای سطح اثربخشی بنگاه‌های خدمات الکترونیک از نگاه سیاستگذاران دولتی. نشریه علمی کاوش­های مدیریت بازرگانی، سال 12، شماره 24، 487-447.
محمد اسماعیل، صدیقه، سیدوکیلی، ریحانه (1397). تاثیر فراموشی سازمانی بر استقرار مدیریت دانش. فصلنامه مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)، سال 27، شماره 89، 71-39.
محمدی مقدم، یوسف، دادفر، آذین، گزمه، علیرضا (1395). بررسی تأثیر یادگیری زدایی سازمانی بر عملکرد سازمان با توجه به متغیر میانجی چابکی سازمانی. پژوهش­های مدیریت عمومی، سال 9، شماره 34، 265-243.
محمودوند، محمد (1390). فراموشی سازمانی: رویکردی نوین در بهینه­سازی دانش در نظام آموزشی. نخستین همایش ملی آموزش در ایران 1404. تهران، پژوهشکده سیاستگذاری علم، فناوری و صنعت، https://civilica.com/doc/133113/.
مشبکی، اصغر، بستام، هادی، ده یادگاری، سعید (1391). ارتقای عملکرد سازمانی از طریق فراموشی سازمانی هدفمند: مورد مطالعه. مدیریت سلامت، سال 15، شماره 48، 105-93.
میرکمالی، محمد (1378). تفکر خلاق و باروری آن در سازمان­های آموزشی. روان­شناسی و علوم تربیتی، سال 4، شماره 2، 120-99.
وحدتی، حمیرا، ناعمی، علی­محمد (1399). رابطه بین فناوری اطلاعات و ارتباطات و چابکی سازمانی با میانجی­گری فراموشی سازمانی هدفمند. دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سال 27، شماره 3، 451-441.
Andrade. M. (2022). Exposing Mental Models to Accelerate Distance Learning Environments. In Designing Effective Distance and Blended Learning Environments in K-12 (pp. 73-88). IGI Global.‏
Bagchi. S.. & Chakrabarti. B. (2021). Organizational forgetting in local governments: a study from rural India. Journal of Organizational Ethnography.‏ 10(3). 289-302.
Cepeda-Carrion. G.. Cegarra-Navarro. J. G.. & Jimenez-Jimenez. D. (2012). The effect of absorptive capacity on innovativeness: context and information systems capability as catalysts. British Journal of Management. 23(1). 110-129.‏
Conger. J. A. (1999). Charismatic and transformational leadership in organizations: an insider's perspective on these developing streams of research. The leadership quarterly. 10(2). 145-179.‏
Doyle. J. K.. & Ford. D. N. (1998). Mental models concepts for system dynamics research. System dynamics review: the Journal of the System Dynamics Society. 14(1). 3-29.‏
Easterby-Smith. M.. & Lyles. M.A. (2011). In praise of organizational forgetting. Journal of Management Inquiry. 20(3). 311-316.‏
Fotovat. Y. (2018). Investigating the relationship between intentional organizational forgetting and organizational agility. In Conference on New Creative Ideas Management, Accounting Legal and Social Studies, Urmia. Available at: https://www. sid. ir/en/seminar/ViewPaper. aspx.‏
Ghasemi. G. M. (2015). Examining the relationship of organizational agility and organizational forgetting with organizational effectiveness. Journal of Service Science and Management. 8(3). 443-451.‏
Hielscher. J.. Kluge. A.. Menges. U.. & Sasse. M.A. (2021). Taking out the Trash: Why Security Behavior Change requires Intentional Forgetting. In New Security Paradigms Workshop. 108-122.‏
Holan. P.M.D.. & Phillips. N. (2004). Remembrance of things past? the dynamics of organizational forgetting. Management science. 50(11). 1603-1613.‏
Kim. D. H. (2009). The link between individual and organizational learning. In The strategic management of intellectual capital (41-62). Routledge.‏
Klammer. A.. & Gueldenberg. S. (2019). Unlearning and forgetting in organizations: a systematic review of literature. Journal of Knowledge management. 23(5). 860-888.‏
Kluge. A.. Schüffler. A.S.. Thim. C.. Vladova. G.. & Gronau. N. (2018). Putting intentional organisational forgetting to an empirical test: using experimental designs to measure forgetting of organisational routines. In Proceedings of the IFKAD Conference.‏
Kord. B.. Qasemi. M.. & Pour Anqa. A. (2014). Investigating the connection of organizational intentional forgetfulness with improvements in organizational relationships in the sports and youth organization in sistan and baluchestan province. Journal of Applied Environmental and Biological Sciences. 4(2). 70-76.
Nafei. W.A. (2017). The impact of organizational forgetting on knowledge management: evidence from pharmaceutical industry in Egypt. International Business Research. 10(11). 193-205.
Nystrom. P.C.. & Starbuck. W.H. (2004). To avoid organizational crises, unlearn. How organizations Learn, Thomson Learning, London. 100-111.‏
Raisal. I.. Tarofder. A.K.. & Haleem. A. (2019). Interplay of knowledge creation capability and organizational forgetting on absorptive capacity and innovation performance among SMEs: a symmetrical approaches. Asian Journal of Economics, Business and Accounting. 11(4). 1-12.‏
Rook. L. (2013). Mental models: a robust definition. The Learning Organization. 20(1). 38-47.‏
Rouse. W.B.. & Morris. N.M. (1986). On looking into the black box: prospects and limits in the search for mental models. Psychological bulletin. 100(3). 349-363.‏
Senge. P. M. (1997). The fifth discipline. Measuring Business Excellence. 1(3). 46-51.‏
Starbuck. W. (2017). Organizational learning and unlearning. The Learning Organization. 24(1). 30-38.
Pee. L.G.. Tham, Z.C.. Kankanhalli, A.. & Tan. G.W. (2008). Turnover in information systems development projects-managing forgetting. IEEE Transactions on Engineering Management. 61(4). 702-716.
Tsang. E.W. & Zahra. S.A. (2008). Organizational unlearning. Human Relations. 61(10).1435-1462.